چندی پیش اهمیت جنب و جوش و تحرک کودکان در رشد جسمی، ذهنی و تقویت مهارت های اجتماعی آنان ما را به این سمت سوق داد که بررسی کنیم چه زمانی باید کودک را بیش فعال بدانیم، امّا این بار می خواهیم بدانیم که چرا در برخی از کودکان نافرمانی و مقابله جویی از حد لجبازی کودکانه فراتر می رود و به شکل حاد تری بروز می کند و به قول معروف حرف حساب در گوش آنان نمی‌رود.
این مشکل زمانی شدت بیشتری پیدا می کند که بچه‌ها در میان جمع های خانوادگی و مهمانی باشند اینجاست که والدین عاجز می شوند و برای آرام کردن فرزندانشان استرس و اضطراب بیشتری را متحمل می شوند چون در این صورت والدین باید نگران کلافگی و ناراحتی اطرافیان هم باشند.
در خصوص این که چرا برخی کودکان این گونه رفتار می کنند و والدین باید چه برخوردی با کودکان لجباز و نافرمان داشته باشند تا شاهد تداوم این رفتار ها در شخصیت کودک خود نباشند به گفت و گو با یک روانشناس بالینی پرداختیم.
دکتر مرضیه عزیزی معین روانشناس بالینی و مدرس دانشگاه در گفت و گو با خبرنگار ایسنا در تعریف اختلال نافرمانی و مقابله جویی بیان کرد: الگوی پایداری از خلق و رفتار خصمانه است که با نشانه هایی مثل حساسیت، زودرنجی و خشم، نافرمانی و مخالفت با والدین و سایر منابع قدرت مثل معلم یا اولیای مدرسه، جر و بحث، رنجاندن، کینه توزی و آسیب رساندن به دیگران و سرزنش سایرین بخاطر اشتباهات خودشان دیده می شود.
وی ادامه داد: نافرمانی و لجبازی در سال های اولیه کودکی و در نوجوانی به درجاتی دیده می شود اما اختلال نافرمانی و مقابله جویی فراتر از لجبازی معمول کودکان است.
عزیزی معین در ادامه تصریح کرد: چنانچه مدت و شدت لجبازی و نافرمانی به اندازه ای باشد که دردسر زیادی ایجاد کند و بر عملکرد تحصیلی و روابط کودک یا نوجوان با والدین یا سایر مراقبین تاثیر قابل توجه بگذارد، اختلال نافرمانی و مقابله جوئی شکل می گیرد که نیاز به درمان دارد.
این روانشناس بالینی با اشاره به اینکه معمولا اختلال نافرمانی و مقابله جوئی از سنین پیش دبستان و اوایل دبستان پدیدار می شود و در پسر ها شایع تر از دختر ها است، عنوان کرد: عوامل متعددی در شکل گیری این اختلال نقش دارند لذا اختلال بیش فعالی و نقص تمرکز و اختلالات خلقی (افسردگی و دو قطبی) در والدین، اعتیاد والدین به مشروبات الکلی و مواد مخدر، کشیدن سیگار در زمان بارداری و مواجهه با مواد سمی، سوء تغذیه، کودک آزاری، فرزند پروری نامناسب را می توان از جمله این عوامل دانست.
وی ادامه داد: اکثر کودکان در شرایط خستگی، گرسنگی، در جابجایی ها، استرس و یا در میانه بحران ها ممکن است رفتار های مقابله جویی داشته باشند، در این موارد نمی توان گفت که کودک اختلال نافرمانی و مقابله جویی دارد لذا علائمی همچون بد اخلاقی مکرر، دلخوری و خشم دائمی، حساسیت بالا، کینه جویی، بحث و جدل بیش از حد با بزرگتر ها، مورد سوال قرار دادن قوانین و مقاومت در برابر آن ها، رفتار عمدی برای اذیت کردن دیگران، سرزنش دیگران برای اشتباهات خود باید حداقل ۶ ماه طول کشیده باشد و ناشی از تغییرات یا استرس های موقعیتی نباشد.
عزیزی معین در خصوص چگونگی تشخیص اختلال نافرمانی و مقابله جویی، یادآور شد: هیچ تست واحدی که بتواند این اختلال را تشخیص دهد وجود ندارد و برای رسیدن به تشخیص، روانپزشکان، روانشناسان و سایر متخصصین سلامت روان از طریق مصاحبه و کسب اطلاعات از والدین، مدرسه و رفتار کودک، نشانه های اختلال، ویژگی ها، شدت و پایداری آن ها را بررسی می کنند.
وی در ادامه تأکید کرد: از آنجا که اختلالات دیگری مثل بیش فعالی و نقص تمرکز، اضطراب، اختلالات خلقی، اختلال یادگیری همراه اختلال نافرمانی و مقابله جوئی دیده می شود، لذا برای تشخیص اختلال لازم است ارزیابی توسط روانپزشک یا متخصصین سلامت روان آموزش دیده و متبحر در این زمینه انجام شود.
این روانشناس بالینی با بیان این که مداخلات زود هنگام در کودکانی که رفتار های لجبازی و مقابله جوئی نشان می دهند، می تواند از شکل گیری و تداوم این رفتار ها در آینده جلوگیری کند، عنوان کرد: در سنین پایین تر آموزش شیوه های مدیریت رفتار به والدین (PMT) و آموزش مهارت های اجتماعی، شیوه های مدیریت خشم، تعارضات و حل مسئله به کودک و مداخلات رفتاری از طریق مدرسه و کاهش عوامل استرس زا، تعارضات و خشونت در خانواده کمک کننده است همچنین در کودکان بزرگتر علاوه بر این موارد کمک به بهبود عملکرد تحصیلی و روابط با همسالان نیز توصیه می شود.
این مدرس دانشگاه با اشاره به این که درمان این اختلال شامل مداخلات داروئی و غیر داروئی است که متناسب با سن و شدت اختلال از سوی متخصصین انجام می شود، اضافه کرد: آموزش شیوه های مدیریت رفتار به والدین، مداخلات رفتاری در مدرسه برای مدیریت بدرفتاری، بهبود عملکرد تحصیلی و ارتباط با همسالان، آموزش مهارت حل مشکلات به کودک یا نوجوان، آموزش مهارت کنترل خشم و تعارضات به کودک یا نوجوان از جمله مداخلات غیر دارویی است.
عزیزی معین در ادامه اظهار کرد: درمان های دارویی را می توان برای کنترل پرخاشگری و درمان سایر اختلالات همراه مثل بیش فعالی و نقص تمرکز و اضطراب استفاده کرد لذا درمان داروئی به تنهایی کارایی ندارد و باید همراه درمان های غیر دارویی باشد.
این روانشناس بالینی در خصوص چگونگی رفتار با کودکان دچار اختلال نافرمانی و مقابله جوئی بیان کرد: والدین باید رفتار مثبت نشان دهند و در صورت همکاری کودک او را تشویق کنند، همچنین با مشاهده شدت بحث به کودک استراحت دهند و برای جلوگیری از ادامه بحث مکان را ترک کنند.
عزیزی معین در خصوص عواقب عدم درمان این اختلال افزود: این کودکان با وجود داشتن هوش کافی به دلیل نداشتن مشارکت، مقاومت در مقابل توقع دیگران و اصرار بر حل مشکلات بدون کمک اطرافیان معمولا منزوی می شوند و بعضا در مدرسه پیشرفتی ندارند همچنین از روابط انسانی لذت نمی برند و همین مسئله باعث ایجاد اختلال در روابط اجتماعی آن ها و در نوجوانان گاهی منجر به گرایش به سوء مصرف الکل و مواد مخدر می شود.
0 دیدگاه