متن یادداشت شهریار نیازی دبیر اندیشکده فرهنگ الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و دانشیار دانشگاه تهران به شرح زیر است:
« یکی از بخش‌های سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، بخش افق است که چشم‌انداز پیشرفت کشور را در سال ۱۴۵۰ هجری شمسی، یعنی حدود نیم‌قرن پس از آغاز اجرای الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت نشان می دهد. مبتنی بر گزاره های افق، ایران در موعد مزبور، جامعه اسلامی جدید را تحقق بخشیده و تمدن جدید اسلامی را پایه گذاری کرده است.
در اینجا، مراحل تدوین افق برای ارائه آن به صاحب‌نظران و ثبت در پیشینه تاریخی دانشی کشور، تبیین می‌شود.
الف- تدوین پیش‌نویس
در نخستین مرحله از تدوین سند افق، با مطالعه چشم‌اندازهای مختلف در ایران و جهان، تلاش شد مقوله‌بندی ها، نظام موضوعات، طبقه‌بندی‌ها، نظریات و رویکردها و نیز روش شناسی حاکم بر چشم‌انداز های مختلف به ویژه در سطح ملی و در کشورهای مختلف بررسی شود.
همچنین با مطالعه آموزه های امام خمینی -رحمت الله علیه- و فرمایش‌های رهبر معظم انقلاب اسلامی و همچنین مقالاتی درباره الگوی پیشرفت اسلامی - ایرانی، تصویری اجمالی برای گزاره های افق به دست آید. حاصل کار در پیش‌نویس الگو، عرضه شد.
ویژگی گزاره های افق در این مرحله عبارت بود از:
۱- با بهره گیری از اندیشه جغرافیایی ابوریحان، طبقه بندی نگارش افق بر اساس فصل مشترک آسمان و زمین به ترتیب به صورت مراتب تشکیکی از بالا به پایین بدین قرار بود:
دین (به عنوان مقوله وحیانی و آسمانی)،
زمین (به عنوان زیست‍گاه بشری)
سرزمین (به عنوان زیست‍گاه ایرانیان)
و قدرت (به عنوان توانایی مادی و معنوی برای تحقق پیشرفت)
۲- طبقه بندی قدرت از مراتب سخت‌افزاری، آغاز و به قدرت نرم، پایان می گرفت؛ لذا مقوله بندی نسخه اولیه بر دفاع و امنیت، سیاست، جامعه، اقتصاد، فرهنگ و علم مبتنی بود؛ به عبارت دیگر، مراتبی از قدرت که دارای ثبات و دوام بیشتری است، در اولویت گزاره‌های قدرت و قدرت های نرم که سیالیت و تغییرات بیشتری را در افقی پنجاه‌ساله ایجاد می کرد، قرار گرفتند.
۳- عدالت به منزله غایتی آرمانی و نیز ارزشی راهبردی و کاربردی در اغلب گزاره های افق به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم تعبیه و تکرار شد.
۴- تلاش شد به آرمان های دینی با توجه به ویژگی جامعه ایرانی و نیز منش و رفتار مثبت ایرانیان که قوه محرکه پیشرفت را خواهد ساخت، توجه شود.
۵- از عبارت های شوق انگیز، رویکرد همه‌جانبه و همگانی به ایرانیان، از افعال آینده و جمع‌نگر و نیز از افعالی نظیر دانستن، شناخته شدن، خواستن، داشتن، در دسترس بودن، پیوستن، ساختن، رشد کردن و نظایر آن بهره برداری شد.
همچنین، مقولاتی نظیر رسیدن به ارزش های آرمانی، ثروت، اطلاعات و ارتباطات، علم و فناوری، دانایی، خردورزی، شبکه و سرمایه های اجتماعی و فرهنگی و معنوی و مانند آن در گزارهه ها ملحوظ گردید.
۶- از دیگر ویژگی گزاره های افق، دوجنبه‌نگری این گزاره ها بود که از سویی به غایت و آرمان و ارزش های الگو اشاره می‌کرد و از سوی دیگر، واقعیت های موجود و مسائل، آسیب‌پذیری ها و مشکلات جامعه را مدنظر قرار می داد.
۷- همچنین گزاره های افق شاخص‌پذیر شد؛ بدین معنا که امکان سنجش میزان تحقق گزاره ها در برهه های مختلف بر سر راه پیشرفت ممکن می‌شد.
۸- و در نهایت درباره شگفتی سازها و رویدادهای نامعین که در آینده امکان داشت روی دهد، از واژگان مدیریتی و حکمرانی استفاده شد.
ب- اصلاح، تغییر و افزایش گزاره‌ها
گزاره‌های پیش‌نویس افق در نشست‌های نخبگانی متعددی، بررسی و بارها، اصلاح شد و تغییر کرد. امهات این اصلاحات و تغییرات به شرح زیر است.
۱- گزاره‌هایی که به گونه‌ای با برنامه‌های توسعه پنج‌ساله کشور تلاقی داشت -با این استدلال که دولت‌ها، وظایفی دارند که نسبتاً بدیهی به نظر می‌رسد و آن، تحقق برنامه‌ها است- حذف شد؛ مثلاً کاهش تورم، رفع بیکاری و افزایش اشتغال، کاهش طلاق و تشویق به ازدواج، جنبه برنامه‌ای دارند. فلذا به آنها به منزله تکالیف برنامه‌ای باید نگریست و آنها را در چشم‌اندازهای کوتاه‌مدت باید حل کرد؛ لذا لزومی به درج این قبیل موارد در گزاره‌های افق نیست.
۲- رویکردها و دیدگاه‌های مختلفی در استفاده از واژگان افق وجود داشت. برخی تمایل داشتند که از واژگانی که بار ارزشی و بومی دارد، بیشتر استفاده شود. مثلاً از واژگان قرآنی و ادبیات دینی؛ در مقابل، برخی دیگر، باور داشتند که گزاره‌های افق از آنجا که در دسترس نخبگان قرار می‌گیرد و در سطح بین‌المللی نیز منتشر می‌شود، باید از واژگانی استفاده شود که مفاهیم شناخته‌تری در مبانی توسعه دارند.
۳- درباره افق‌نگاری نیز دو رویکرد وجود داشت. یک رویکرد، گزاره‌های افق را به دلیل دوره طولانی تحقق آن به گزاره‌های آرمانی نزدیک‌تر می‌دانست و دیدگاه دیگر، گزاره‌های افق را به حل مسائل کنونی و واقعیت‌های موجود نزدیک می‌ساخت. در نتیجه، تلاش شد حد اعتدالی میان این دو رویکرد رعایت شود.
۴- اولویت‌گذاری افق، مبتنی بر نظام قدرت سخت و نرم، به ترتیبِ اولویت‌های موضوعی دین، انقلاب اسلامی، ولایت فقیه، فرهنگ پیشرفت، فرهنگ، علم، آموزش، زندگی سالم، جامعه، قضا، اقتصاد، سیاست، امنیت و دفاع و محیط زیست تغییر یافت.
ج- کاهش و ادغام گزاره ها
در مرحله سوم با مشابهت برخی گزاره های افق به گزاره هایی از جنس تدابیر و راهبرد و همچنین، مشابهت برخی گزاره های دیگر با شاخص‌ها، تعداد گزاره های افق کاهش یافت.
همچنین در این مرحله، نسبت و رابطه گزاره های افق با آرمان ها، رسالت، قابلیت‌ها و ظرفیت های ملی، آینده‌پژوهی و روندها و نیز مسئله‌شناسی، بررسی شد؛ ضمن آنکه رابطه عرصه های زندگیِ مطرح شده در گزاره های افق، با علم، عقلانیت و معنویت، مقایسه شد. مسئله این مرحله آن بود که چگونه می توان به انسجام میان ارکان الگو دست یافت. در نشست های تخصصی میان تدوین‌کنندگان آرمان های الگو، تدابیر الگو و نظام مسائل، به روشی مناسب برای ایجاد هماهنگی و منطق واحد بر الگو دست یافته شد.
با محور قرار گرفتن گزاره های افق، این گزاره‌ها با واژگان کلیدیِ آرمان‌ها، نظام مسائل، قابلیت‌ها و آینده‌نگاری و نیز علم، عقل و معنویت تقاطع داده شد و آزمون های مختلفی برای افزایش اعتبار گزاره‌های افق صورت گرفت. نتیجه تلاقی بخش های مختلف الگو، ایجاد انسجام بیشتر با اصلاحات و تغییرات دیگری بود که گزاره های افق را آزموده تر کرد.
د- تدوین متن
در این مرحله، متن افق در قالب ۴ بند تدوین شد و سپس به منظور حفظ انسجام، بازبینی شد که درنهایت، در رویکردی کل‌نگر، در تقاطع با آرمان‌ها، نظام مسائل، قابلیت‌ها و ظرفیت‌های ملی، روندها و آینده‌نگری‌ها به اجماع نهایی، نزدیک‌تر شد.
این متن، افزون بر آنکه واجد کلیه دستاوردهای پیشین بود، که در طی سه سال و با حضور تعداد چشمگیری از صاحب‌نظران، دانشمندان و متخصصان تهیه شده بود. رتبه‌های جهانی در حوزه فرهنگ، اقتصاد، علم، جامعه، سطح زندگی، عدالت و جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی نیز به آن اضافه شد.»
0 دیدگاه